Zonnepanelen installeren op spoorrails is een vernieuwende manier om duurzame energie op te wekken op bestaande infrastructuur. In 2025 bestaan er nog geen operationele projecten in België, maar de interesse groeit. Zo stuurde België een technische delegatie naar Zwitserland om het veelbesproken pilootproject van het bedrijf Sun-Ways te bestuderen. Daar zijn 48 zonnepanelen geïnstalleerd op een 100 meter lang spoortraject, goed voor een verwachte elektriciteitsproductie van 16 MWh per jaar. De panelen zijn aangepast aan de ruwe omstandigheden van het spoor, beschikken over antireflectielaag tegen verblinding en zijn afneembaar voor onderhoud. Wat betekent dit voor de toekomst van zonne-energie in België? En is dit concept technisch haalbaar, rendabel én schaalbaar? Dit artikel beantwoordt de meest gegoogelde vragen over zonnepanelen op spoorrails en onderzoekt hun werking, kostprijs, toepassingen en randvoorwaarden.
Wat zijn zonnepanelen op spoorrails?
Zonnepanelen op spoorrails zijn zonnepanelen die direct op of tussen de bestaande spoorweginfrastructuur worden geïnstalleerd, met als doel duurzame energie op te wekken op plaatsen waar traditionele zonnevelden of daken ontbreken.
Het Zwitserse systeem van Sun-Ways maakt gebruik van standaard monokristallijne zonnepanelen die zijn aangepast voor installaties tussen spoorrails. De panelen liggen op een mobiel railsysteem en worden automatisch uitgerold door een aangepast spoorvoertuig. Dankzij het modulaire karakter kunnen ze vlot geplaatst en verwijderd worden. Dit is noodzakelijk voor treinverkeer, onderhoud of winterdiensten zoals sneeuwruimen.
De technologie benut de bestaande lineaire ruimte van het spoor – die anders ongebruikt blijft – voor energieproductie. Dit opent de deur naar integratie van zonne-energie zonder inbreuk op landbouwgrond of woonzones.
Wat is de energiewinst van zonnepanelen op spoorrails?
De energiewinst van zonnepanelen op spoorrails bedraagt gemiddeld 160 kWh per paneel per jaar, op basis van het Zwitserse testtraject van Sun-Ways.
Op het testspoor in Zwitserland werden 48 zonnepanelen over een lengte van 100 meter geïnstalleerd. Volgens gegevens van Sun-Ways levert dat 16 MWh per jaar op. De opbrengst wordt beïnvloed door:
- Oriëntatie van het spoor
- Schaduwval door bovenleidingen of vegetatie
- Reflectie en weerkaatsing op metalen rails
- Reinigingsfrequentie, gezien spooromgevingen snel vervuilen
Grootschalige toepassing op een spoortraject van 1 kilometer lang kan theoretisch 160 MWh per jaar opleveren. België telt meer dan 3.600 kilometer aan spoorlinies die geschikt zouden kunnen zijn. Dit toont het theoretisch potentieel.
Wat zijn de voordelen van zonnepanelen op spoorrails?
De voordelen van zonnepanelen op spoorrails zijn ruimtebesparing, directe toegang tot stroomleidingen en beperkte landbouwverstoring. Deze voordelen maken de technologie duurzaam én schaalbaar.
De belangrijkste voordelen worden hieronder opgesomd.
Ruimte-efficiëntie
- Geen nood aan extra gronden
- Geen concurrentie met landbouwoppervlakte
Infrastructuurintegratie
- Direct gekoppeld aan bestaande spoor-elektriciteitssystemen
- Minimale nieuwe bekabeling vereist
Flexibele installatie
- Mobiel installatiesysteem via aangepast treinstel
- Eenvoudige demontage voor onderhoud of noodgevallen
Visuele impact
- Relatief beperkte zichtbaarheid ten opzichte van open zonneparken
- Panelen kunnen vlak over de spoorbedding worden geplaatst
Wat zijn de nadelen of uitdagingen?
De nadelen van zonnepanelen op spoorrails zijn voornamelijk technisch van aard en betreffen slijtage, reiniging en veiligheidskwesties.
De grootste nadelen zijn:
Technische slijtage
- Vervuiling door stof, olie of sneeuw
- Hoge trillingsbelasting door treinen
Onderhoudsgevoeligheid
- Moeilijke toegang bij defecten
- Periodiek reinigen vereist automatische oplossingen
Operationele risico’s
- Risico op reflectie of verblinding van treinbestuurders
- Gevaar bij kortsluiting door vochtig ballastbed
Kostprijs per kWh
- Hoger dan bij dakinstallaties of veldopstellingen
- Extra kosten voor mobiele rolinstallaties en bevestigingssystemen
Hoe werkt het Sun-Ways systeem in Zwitserland?
Het Sun-Ways systeem in Zwitserland bestaat uit verwijderbare zonnepanelen die automatisch tussen spoorrails worden geplaatst door een aangepast spoorvoertuig.
De componenten en hun werking worden hieronder beschreven.
Belangrijkste systeemkenmerken:
- 48 zonnepanelen over 100 meter spoor
- Automatisch uitgerold door werktrein met gepatenteerd systeem
- Anti-glanslaag op panelen om machinisten niet te verblinden
- Verhoogde weerstand tegen trillingen, steenslag en weersinvloeden
- Verwijderbaar en onderhoudsvriendelijk, nodig voor slijpen of ruimen
De stroom wordt via een omvormer naar het openbare net of het spoornet geleid. Technische toepassingen tonen dat energie lokaal gebruikt kan worden voor seinen, relaiskasten of stationsgebouw.
Hoeveel zonnepanelen passen er op 1 kilometer spoor?
Er passen ongeveer 480 zonnepanelen op 1 kilometer spoor indien we dezelfde installatie dichtheid hanteren als het Sun-Ways project van 48 panelen op 100 meter.
Op basis van deze verhouding ziet de schaalbare toepassing er als volgt uit.
| Lengte Spoor (meter) | Aantal Panelen | Energieopbrengst (jaarlijks, MWh) |
|---|---|---|
| 100 m | 48 | 16 |
| 1.000 m | 480 | 160 |
| 10.000 m (10 km) | 4.800 | 1.600 |
| 100.000 m (100 km) | 48.000 | 16.000 |
De validiteit hangt af van effectieve zoninstraling op het traject, bemesting door bovengeleidingen, oriëntatie en onderhoudsfrequentie.
Wat kost het installeren van zonnepanelen op spoorrails?
De kostprijs van zonnepanelen op spoorrails is €1,80 tot €2,20 per wattpiek, wat hoger ligt dan conventionele installaties (gemiddeld €1,20/Wp).
De kosten worden gedreven door:
- Aangepast bevestigingssysteem voor afdemping en stabiliteit
- Mobiele installatievoertuigen, onder licentie van Sun-Ways of gelijkaardige bedrijven
- Onderhoudstoegang per spoor, beperkt tot specifieke tijdvensters
- Bescherming tegen vandalisme of oververhitting
Een project van 100 meter met 48 panelen van 400 Wp (totaal 19.200 Wp) kost dus ongeveer €34.500 tot €42.000.
Wordt de gegenereerde stroom gebruikt voor treinen?
De elektriciteit van zonnepanelen op spoorrails kan lokaal gebruikt worden voor treinsystemen, maar wordt meestal eerst naar het algemene elektriciteitsnet of de controlenetwerken van Infrabel geleid.
De primaire toepassingen:
- Voeden van relaiskasten, seinen en wachtruimtes
- Injectie op distributienet zoals bij gewone PV-installaties
- Toekomstmogelijkheid tot directe DC-voeding van treinen (voor industrievere sporen in Frankrijk of Duitsland naar onderzoek)
Bij sommige testprojecten (o.a. India Railways) wordt stroom wel rechtstreeks gebruikt om elektrische treinen mee op te laden, maar dat vereist compatibele infrastructuur en beveiligde stroomomzetters met spoorgarantie.
Is het systeem veilig voor treinen en machinisten?
Ja, het systeem van Sun-Ways is ontworpen met extra veiligheidsvoorzieningen zoals hinderdetectie, anti-slip thermische systemen en anti-reflectiecoatings om treinverkeer niet te hinderen.
Veiligheidsmaatregelen omvatten:
- Verblindingspreventie via matte coating
- Slijtvast materiaal dat bestand is tegen belasting en elektromagnetische interferentie
- Tijdige verwijderbaarheid: volledige demontage binnen 5 minuten per 100 meter
- Automatische kortsluiting-opsporing en afschakeling bij risico
Testresultaten van de Zwitserse federale spoorwegen (SBB) wezen uit dat het systeem voldoet aan de EN 50122 normen voor veiligheid aan installaties nabij het spoor.
Waarom is België geïnteresseerd in het Zwitserse model?
België is geïnteresseerd in het Zwitserse model omdat het een herbruikbare energietoepassing biedt voor bestaande spoorinfrastructuur zonder extra ruimte-inname.
De Belgische delegatie bestond uit vertegenwoordigers van:
- Infrabel
- Federale Overheidsdienst Mobiliteit
- Energie-experts binnen de Vlaamse Regering
Zij analyseerden onder andere:
- Operationele implicaties (planmatig onderhoud)
- Potentieel bij niet-elektrificatie-trajecten
- Effect op EPC-waardering van stationsgebouwen
Volgens early-stage evaluaties ziet België vooral kans op trajecten zonder zware goederentreinen, waar trillingsbelasting beperkt is.
Welke landen passen dit al toe?
Landen die al testen met zonnepanelen tussen of op spoorrails zijn Zwitserland, India, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk en de Verenigde Staten.
Overzicht van internationale projecten:
| Land | Projectnaam | Bijzonderheden |
|---|---|---|
| Zwitserland | Sun-Ways | 48 panelen, verwijderbaar |
| Duitsland | Deutsche Bahn pilot | Panelen op stationsdaken |
| India | Indian Railways | Directe voeding treinen |
| VK | Network Rail pilots | Energie voor seinpalen |
| VS | Amtrak innovators | Netvoeding via zijkanten |
Hoe duurzaam is deze technologie?
De duurzaamheidsgraad van zonnepanelen op spoorrails wordt bepaald door de levensduur van de panelen, productiematerialen, herbruikbaarheid én alternatieve ruimtebesparing ten opzichte van velden of daken.
Ecologische voordelen:
- Geen extra grondgebruik
- Beperkte CO₂-uitstoot door korte installatiecycli
- Recycleerbare materialen (glas, aluminium frame)
- Duurzame TCO breekt vaak in jaar 8-10 door positief
Wat is de toekomstverwachting voor België?
De verwachting is dat België binnen de komende 5 tot 10 jaar experimentele pilootprojecten met zonnepanelen op spoorrails zal uitvoeren op minder drukke treinlijnen.
In combinatie met de energietransitie en het streven naar energie-onafhankelijke infrastructuur, is dit een logische volgende stap. Technologische partnerschappen met Sun-Ways of soortgelijke bedrijven liggen voor de hand. De Vlaamse en Federale energiebeleidscellen tonen verhoogde belangstelling.
Zonnepanelen op spoorrails bieden een unieke kans om duurzame energie op te wekken via bestaande infrastructuur zonder extra ruimtebeslag. Hoewel België nog geen concrete projecten heeft, tonen buitenlandse voorbeelden zoals Zwitserland het technische én economische potentieel van dit systeem. De komende jaren zullen bepalend zijn in de opschaling naar pilootprojecten en latere commerciële uitrol. De interesse is er, de technologische basis ook. Het is aan infrastructuurbeheerders, overheden en energiebedrijven om dit innovatief concept vorm te geven in de Belgische realiteit.