Een warmtepomp werkt door warmte te onttrekken aan een natuurlijke bron (lucht, bodem, water) en deze op een hogere temperatuur te brengen voor verwarming. Dit proces omvat een koudemiddel dat circuleert door een verdamper (warmteopname), een compressor (temperatuur- en drukverhoging), een condensor (warmteafgifte aan het verwarmingssysteem) en een expansieventiel (drukverlaging), waarna de cyclus opnieuw begint. Ongeveer 75% van de energie komt uit de omgeving, 25% is benodigde elektriciteit.
Wat zijn de hoofdcomponenten van een warmtepomp?
De hoofdcomponenten van een warmtepomp zijn de verdamper, compressor, condensor en het expansieventiel. Deze vier onderdelen vormen samen het thermodynamische kringloopproces dat warmte transporteert van een koude naar een warme omgeving, tegen de natuurlijke stroomrichting in.
Wat doet de verdamper in een warmtepompinstallatie?
De verdamper is het onderdeel waar de koudemiddelvloeistof warmte uit de bron (lucht, grond of water) opneemt, waardoor het verdampt. De verdamping gebeurt bij lage druk, zodat zelfs omgevingslucht met lage temperaturen voldoende energie bevat om de koudemiddelvloeistof te laten verdampen.
Hoe werkt de compressor en waarom is die elektrisch aangedreven?
De compressor perst het gasvormige koudemiddel samen, wat de temperatuur en druk verhoogt. Het samendrukken gebeurt elektrisch: doorgaans via een scrollcompressor of rotatiecompressor, omdat die stil en energiezuinig zijn. Dit is het meest energie-intensieve deel van de warmtepomp, maar noodzakelijk voor de warmteoverdracht.
Welke functie vervult de condensor?
De condensor geeft de warmte die het koudemiddel heeft meegenomen af aan het verwarmingssysteem in huis (vloerverwarming, radiatoren of sanitair water). Hierbij condenseert het gasvormige koudemiddel weer naar vloeistof.
Hoe regelt het expansieventiel de cyclus?
Het expansieventiel verlaagt de druk van het vloeibare koudemiddel na de condensor, zodat het opnieuw kan verdampen in de verdamper. Deze drukverlaging start de cyclus opnieuw.
Hoe verloopt het warmtepompproces stap voor stap?
Het warmtepompproces bestaat uit vijf vaste stappen: warmteonttrekking, compressie, warmteafgifte, condensatie en expansie. Deze mechanische cyclus wordt aangedreven door een gesloten koelkring met een koudemiddel.
Stap 1: Hoe wordt warmte onttrokken aan de bron?
De bron — lucht, bodem of water — bevat thermische energie. De verdamper neemt deze lage-temperatuurwarmte op en brengt ze over aan het koudemiddel, dat hierdoor verdampt.
Stap 2: Wat gebeurt er tijdens compressie?
De compressor verhoogt de druk van het gasvormige koudemiddel, waardoor ook de temperatuur stijgt tot 25°C à 65°C, afhankelijk van het systeem. Zo wordt warmte bruikbaar voor huishoudelijke toepassingen.
Stap 3: Waar wordt de warmte naartoe gebracht?
In de condensor geeft het verwarmde koudemiddel zijn energie af aan het afgiftesysteem in huis. Dit gebeurt meestal via vloerverwarming, lage-temperatuurradiatoren of rechtstreeks naar een boiler voor sanitair warm water.
Stap 4: Wat gebeurt er bij condensatie?
Het koudemiddel condenseert doordat het warmte heeft afgegeven. De overgang van gasvormig naar vloeibare toestand gebeurt bij hoge druk.
Stap 5: Hoe start het proces opnieuw?
De vloeibare koudemiddelvloeistof passeert het expansieventiel, dat de druk verlaagt. Hierdoor daalt ook de temperatuur en is het koudemiddel klaar voor een nieuwe verdamping in de verdamper.
Welke soorten warmtepompen bestaan er in België?
De types warmtepompen in België zijn onder te verdelen volgens de bron en afgiftemethode. De meest voorkomende modellen zijn lucht/water, lucht/lucht, grond/water en water/water warmtepompen.
| Type warmtepomp | Bron | Toepassing | Efficiëntie (COP) | Typisch gebruik in België |
|---|---|---|---|---|
| Lucht/lucht | Buitenlucht | Directe ruimteverwarming | 3,0 – 4,5 | Appartementen, renovaties |
| Lucht/water | Buitenlucht | CV & sanitair warm water | 3,0 – 5,0 | Nieuwbouw, hybride systemen |
| Grond/water | Geothermie | CV & sanitair warm water | 4,5 – 6,0 | Vrijstaande woningen |
| Water/water | Grondwater (open bron) | CV & sanitair warm water | 5,0 – 6,5 | Grote nieuwbouwprojecten |
Waarom is een warmtepomp energiezuiniger dan een cv-ketel?
Een warmtepomp heeft een typisch rendement (COP) tussen de 3 en 6. Voor elke kilowattuur (kWh) stroom haalt een warmtepomp dus 3 tot 6 kWh warmte uit de omgeving. Dit verschil is gebaseerd op de toepassing en het type warmtepomp, en is technisch verklaarbaar door het gebruik van een gesloten koelkring en thermodynamische omzetting.
Wat is COP en waarom is dit een relevante indicator?
Het COP (coefficient of performance) is de verhouding tussen afgegeven warmte en verbruikte elektriciteit. Hoe hoger de COP, hoe efficiënter de warmtepomp. In België streven systemen naar een COP van >4 om te voldoen aan premies.
Wat is het rendement in combinatie met zonnepanelen?
In combinatie met PV-panelen daalt het netto energieverbruik vrijwel tot nul. De stroom die nodig is voor compressie wordt dan deels of volledig gecompenseerd.
Welke invloed heeft het koudemiddel op de werking?
Het type koudemiddel bepaalt hoe efficiënt en milieuvriendelijk een warmtepomp is. In 2025 zijn de meest gebruikte koudemiddelen R32, R290 en CO₂.
| Koudemiddel | GWP (Global Warming Potential) | Toepassing | Milieuvriendelijk? |
|---|---|---|---|
| R32 | ~675 | Lucht/water-warmtepompen | Matig |
| R290 (propaan) | <3 | Compacte systemen, hybride | Hoog |
| CO₂ (R744) | 1 | Industrie, sanitair water | Zeer hoog |
Hoe werkt een hybride warmtepomp?
Een hybride warmtepomp combineert een kleine lucht/waterwarmtepomp met een bestaande gasketel. In het tussenseizoen verzorgt de warmtepomp 70-90% van de warmtebehoefte. Enkel bij extreme koude schakelt de gasketel bij.
Wat zijn de voornaamste voordelen voor de Belgische markt?
In 2025 is de warmtepomp in België aantrekkelijker geworden door hogere subsidies, lagere elektriciteitsprijzen voor warmtepompen en strengere EPB-normen. Vlaams Energie- en Klimaatagentschap (VEKA) stimuleert elektrische verwarming onder voorwaarden.
| Voordeel | Uitleg |
|---|---|
| Premie via Fluvius | Tot € 3.000 voor lucht/water, € 4.000 voor geothermie |
| EPC-verlaging | Hogere energiescore bij gebruik warmtepomp |
| CO₂-besparing | Minder fossiele verbranding |
| Toekomstbestendigheid | Voldoet aan eisen rond renovatieplicht en BEN |
Hoe zit het met onderhoud en levensduur?
De gemiddelde levensduur van een kwalitatieve warmtepomp ligt tussen de 15 en 25 jaar. Jaarlijks onderhoud van filters, ventilatoren, koelmiddel en elektrische contacten verlengt de levensduur aanzienlijk.
Wat houdt verplicht onderhoud in vanaf 2025?
In België geldt bij warmtepompen met meer dan 3 kg koudemiddel een onderhoudsplicht om lekverliezen op te sporen, volgens de F-gassenverordening.
Is een warmtepomp rendabel voor mijn woning?
Een warmtepomp is het meest rendabel in goed geïsoleerde woningen met lage temperatuur verwarming (vloerverwarming of LT-radiatoren).
Voor welke woningen is het minder geschikt?
In slecht geïsoleerde woningen of bij hoge verwarmingslasten door verouderde radiatoren is het rendement laag of zijn aanpassingen noodzakelijk.
Wat zijn de installatietijd en kosten?
De installatiekost varieert tussen € 6.000 en € 25.000 afhankelijk van het type. De installatietijd loopt van één dag (lucht/lucht) tot drie weken (grond/water).
| Type warmtepomp | Gemiddelde prijs (inclusief plaatsing) | Plaatsingstijd |
|---|---|---|
| Lucht/lucht | € 6.000 – € 9.000 | 1 – 2 dagen |
| Lucht/water | € 9.000 – € 14.000 | 2 – 5 dagen |
| Grond/water | € 18.000 – € 25.000 | 2 – 3 weken |
Wat zijn de belangrijkste aandachtspunten bij de keuze?
Bij het kiezen van een warmtepomp zijn volgende eigenschappen doorslaggevend:
- Isolatiegraad van de woning
- Type afgiftesysteem (LT versus HT)
- Beschikbare buitenruimte of grondboring
- Combinaties met zonne-energie en buffersystemen
- Akoestiek: geluidsproductie buitenunit
Waarom kiezen voor een warmtepomp in 2025?
Een warmtepomp levert niet alleen een eerlijke besparing op de energiefactuur, maar versterkt ook de EPC-score en verlaagt de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen. Dankzij ruime ondersteuning via subsidies en duurzame technologieën zoals propaan of geothermie, is ze dé logische stap in de richting van een klimaatneutrale woning in België. Vooral in combinatie met zonnepanelen of een thuisbatterij kies je voor een duurzame energiehuishouding.
Professioneel advies op maat nodig? Bekijk de mogelijkheden bij Zen Zonne Energie, jouw partner in groene energieoplossingen.